Wywiady

Wywiad z Andrzejem Gburkiem - zasłużonym działaczem czerwonokrzyskim - "Gazeta Toruńska" - 1999 r.

Jest jednym z wielu zasłużonych krwiodawców. Należy jednak dodać, że z racji ilości oddanej krwi - 75,240 litrów oraz działalności społecznej związanej z upowszechnieniem idei i zasad humanitarnych, propagowaniem honorowego krwiodawstwa, opieką nad samotnymi chorymi, pomocą niepełnosprawnym jest postacią nietuzinkową, zasłużoną dla propagowania i rozwoju tych pięknych idei.

Jakie są powody oddawania przez Pana honorowo krwi?

Czynię to z pobudek religijnych, Ewangelia św. Jana mówi o tym, że "nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś oddaje swoje życie za przyjaciół swoich."
Krew traktuję jako część swojego życia. Głównym filarem idei honorowego krwiodawstwa jest zasada bezinteresowności. Honorowe, czyli bezinteresowne oddawanie krwi.

Kiedy i co skłoniło Pana do bezinteresownego oddawania krwi?

Krew oddałem po raz pierwszy na potrzeby lecznictwa w 1972 roku, podczas wcielania do zasadniczej służby wojskowej. Oddawali krew koledzy. Sądzę, że ich przykład, może pierwiastek rywalizacji i ciekawość młodego człowieka skłoniły mnie do pierwszego kroku. Nie przypuszczałem, że może on odegrać tak wielką rolę w moim życiu.

To już 27 lat działalności w służbie drugiemu człowiekowi,której przyświeca ratowanie zagrożonego życia własną krwią. Czy były jakieś inspiracje do jej dalszego oddawania?

W latach 70-tych zainteresowanie społeczeństwa honorowym oddawaniem krwi było jeszcze niewielkie. Myślę, że w moim przypadku wpływ na kontynuowanie oddawania krwi miała choroba koleżanki, której potrzebna była krew. To drugie, w pełni świadome oddanie krwi dla bliskiej osoby było jakby startem do biegu , który trwa do dzisiaj.

Proszę podać i omówić podstawowe zasady Czerwonego Krzyża a dar krwi

Prof. Robert Beal, były długoletni Dyrektor Programu Krwiodawstwa Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca przestudiował wnikliwie siedem podstawowych zasad Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca pod tym kątem.
Wnioski, które stąd wynikają są uniwersalne dla każdego kraju i z całą pewnością zainteresują honorowych krwiodawców krwi.

1. Humanitaryzm

Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc podejmują wysiłki mające na celu zapobieganie i łagodzenie wszelkich cierpień oraz zmierzające do ochrony życia i zdrowia. Zasada humanitaryzmu oparta na przekonaniu, iż każdy człowiek godny jest szacunku, stanowi gwarancję, że czerwonokrzyska służba krwi zawsze i wszędzie stara się zapewnić maksymalne bezpieczeństwo i najwyższą jakość swoich usług. Ta zasada jest motywacją dla wielu ludzi, w tym krwiodawców do angażowania się w działalność Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca na całym świecie.
Warto zauważyć, że duch humanitaryzmu bardziej przekazywany jest przez kontakty z innymi krwiodawcami niż przez uczucie wdzięczności za otrzymana krew. Długoletnie doświadczenia pozwalają stwierdzić, że pozyskiwanie nowych krwiodawców jest w znacznym stopniu wynikiem przykładu idącego od krewnych, przyjaciół czy kolegów z pracy. Humanitaryzm jest zaraźliwy, a może i dziedziczny.

2. Bezstronność

Zgodnie z zasadą bezstronności, ruch czerwonokrzyski traktuje wszystkich ludzi jednakowo, nie czyniąc między nimi żadnej różnicy. Zasada ta nabrała w ostatnich latach szczególnego znaczenia w działalności nowoczesnej służby krwi.
Z obawy przed zakażeniem AIDS drogą transfuzji, dość powszechnej w krajach zachodnich i w trzecim świecie, coraz więcej ludzi chce by pobieraną od nich krew przeznaczać dla członków ich rodzin, czy osób szczególnie im bliskich. Ten chwalebny na pierwszy rzut oka pomysł oddań ukierunkowanych dla wskazanych osób jest całkowicie sprzeczny z czerwonokrzyską zasadą bezinteresowności. Pobrana krew powinna trafiać do ludzi, którzy najbardziej jej potrzebują, bez względu na ich pozycję społeczną, rasę czy wyznanie, a ponadto przy zachowaniu całkowitej anonimowości dawcy.
System ukierunkowanych oddań jest w gruncie rzeczy systemem egoistycznym, nakłaniającym dawców do zachowania swojej krwi na jakieś "szczególne okazje". Uprzywilejowane traktowanie pacjentów zamożnych i wpływowych - jest jak najbardziej sprzeczne z zasadami Czerwonego Krzyża.
Poza tym, taki system mógłby spowodować, co łatwo przewidzieć, prawdziwy chaos organizacyjny i logistyczny. Presja ze strony środowiska rodzinnego czy towarzyskiego mogłaby niekorzystnie wpływać na niektórych krwiodawców należących do tych grup środowiskowych. Istnieje ryzyko, że składane przez nich oświadczenia byłyby wówczas mniej uczciwe niż dawców anonimowych, dobrowolnych, całkowicie bezinteresownych.
Zbyt często, właśnie niespontaniczny charakter ukierunkowanych oddań krwi pomniejsza ich wartość, a nic nie wskazuje na to by był to system bezpieczniejszy niż ten konwencjonalny.

3. Neutralność

Zgodnie z zasadą neutralności, Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc nie opowiadają się po żadnej stronie konfliktu i nie uczestniczą w sporach o charakterze politycznym, rasowym, religijnym czy ideologicznym. Nie usprawiedliwiają wojny, działają natomiast aktywnie na rzecz pokoju. Ruch czerwonokrzyski otacza opieką ofiary przemocy człowieka przez człowieka i nie wchodzi w przyczyny tej przemocy.
W aspekcie krwiodawstwa zasada neutralności oznacza przykładowo, że nałogowy alkoholik z krwawiącą raną, czy ofiara wypadku spowodowanego własną brawurą, mają takie samo prawo do otrzymania krwi, jak i osoba szczególnie zacna i nieskazitelna, uczciwa i szczególnie zasłużona.
Honorowy dawca krwi Czerwonego Krzyża nie może kierować się własnym osądem. Interesuje go wyłącznie ofiara i jej potrzeby, a nie ich przyczyna.

4. Niezależność

Krajowe Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca powinny zachować swoją autonomię po to, by zawsze móc działać zgodnie z podstawowymi zasadami Stowarzyszenia.
Oznacza to, że Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc nawet, gdy otrzymują wsparcie od rządu, innych organizacji, czy osób prywatnych pozostaje zawsze wolny od wszelkiego nacisku i ingerencji z ich strony w swoją działalność służącą dobru człowieka.

5. Dobrowolność

Dobrowolność stanowi samo sedno i istotę działalności czerwonokrzyskiej. Właśnie dzisiaj, bardziej niż kiedykolwiek, całkowicie dobrowolny i bezinteresowny dar krwi stanowi najlepszą gwarancję bezpieczeństwa i uczciwości masowego ruchu honorowego krwiodawstwa i służby krwi.Oczywiście ruch ten bezwzględnie potrzebuje wiedzy wykwalifikowanych profesjonalistów; ale to przecież dawcy krwi stanowią podstawową, niezawodną i niezastąpioną siłę ruchu honorowego krwiodawstwa.
Bez dawców żadna placówka służby krwi, nawet najlepiej wyposażona i dysponująca wysokiej klasy fachowcami nie byłaby w stanie sprostać społecznemu zapotrzebowaniu w krew i preparaty krwiopochodne.

6. Jedność

Zasada jedności oznacza, że w każdym kraju może istnieć tylko jedno Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Winno być ono otwarte dla wszystkich i obejmować swoją humanitarną działalnością całe terytorium kraju.
Czy ta odpowiedzialność będzie spoczywać tylko na Czerwonym Krzyżu, czy też będzie dzielona z innymi organizacjami czy stowarzyszeniami oznacza to, że Stowarzyszenie winno przyjąć dar krwi od każdego, który taką gotowość wyraża, a stan jego zdrowia odpowiada ustalonym wymogom oraz, że pobrana krew będzie do dyspozycji każdego potrzebującego. Należy zawsze pamiętać o tym przy pozyskiwaniu krwiodawców.

7. Powszechność

Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc są ogólnoświatowym ruchem zrzeszającym ludzi różnych narodowości, ożywionych tymi samymi uczuciami i służącym tym samym celom. Wszystkie krajowe Stowarzyszenia mają równe prawa i obowiązek wzajemnego wspierania się. Jako członkowie jednej wielkiej rodziny Stowarzyszenia dzielą się swoimi doświadczeniami, wiedzą i zadaniami. Ta powszechność stanowi wielką siłę ruchu honorowego krwiodawstwa Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.

Proszę podać jakie obowiązują zasady kwalifikowania honorowych dawców krwi?

Honorowym dawcą krwi może zostać tylko zdrowy człowiek w wieku 18 - 60 lat. Lekarz badający ma prawo w wyjątkowych przypadkach wyrazić zgodę na oddanie krwi zdrowym dawcom powyżej 60 lat.
Pod pojęciem "zdrowie" w odniesieniu do krwiodawcy rozumie się zgodnie z przyjętą definicją stan pełnego fizycznego i umysłowego dobrego poczucia z nieobecnością objawów chorób i niedołęstwa, a także taki stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.
Krwiodawca powinien zatem odpowiadać wymogom osoby klinicznie zdrowej, charakteryzującej się pewnymi przeciętnymi, "wzorcowymi" wartościami fizjologicznymi, anatomicznymi i biochemicznymi, stanowiącymi kryterium oceny zdrowia i przydatności dla służby krwi. Sposób postępowania w kwalifikowaniu krwiodawców regulują odpowiednie przepisy, których naczelną dewizą jest: minimum krzywdy - maksimum korzyści oraz podstawowa zasada lekarska: "primum non nocere" czyli Przede wszystkim nie szkodzić.Oznacza to pobieranie krwi bez szkody dla ustroju dawcy i dostarczenie biorcy pełnowartościowej, zdrowej krwi i jej preparatów. W tym celu ustalono wytyczne odnośnie do selekcji i kwalifikowania krwiodawców obowiązujące w placówkach służby krwi w Polsce. Badania kwalifikacyjne obejmują badania lekarskie, badania radiologiczne klatki piersiowej, badania laboratoryjne. Ostateczną decyzję w sprawie oddania krwi podejmuje lekarz badający krwiodawcę w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy.

Czy istnieje możliwość zakażenia dawcy wirusem HIV w czasie pobierania krwi?

Cały proces pobierania krwi, osocza oraz elementów komórkowych odbywa się przy użyciu jałowego sprzętu jednorazowego użytku z zachowaniem wszelkich środków ostrożności. Przeto wszelkie obawy są nieuzasadnione.

Proszę podać jaka jest częstotliwość oddawania krwi oraz osocza?

Częstotliwość oddawania (donacja): krew pełna nie powinna być pobierana częściej niż 6 razy w roku. Optymalna objętość pobieranej krwi to 450 ml. Przerwa pomiędzy kolejnymi donacjami powinna wynosić przynajmniej 8 tygodni i zależy od ogólnego stanu zdrowia dawcy. Osocze metodą plazmoferezy podwójnej (400 ml) można oddawać nie częściej niż 30 razy w roku, metodą plazmaferezy potrójnej (automatycznej - 600 ml) nie częściej niż 20 razy w roku.

Przerwy pomiędzy kolejnymi zabiegami plazmaferezy winny wynosić co najmniej 2 tygodnie. W wyjątkowych przypadkach przerwa może być skrócona decyzją lekarza. Po oddaniu krwi pełnej zabieg plazmaferezy można powtórzyć po upływie 8 tyg. W uzasadnionych przypadkach przerwa ta decyzja lekarza może być skrócona do 4 tyg. Liczba zabiegów tromboferezy (pobieranie płytek krwi )lub leukoferezy (pobieranie leukocytów, czyli krwinek białych) nie może przekraczać 12 razy w roku. Przerwy między zabiegami nie powinny być krótsze niż 4 tyg, chociaż mogą być w uzasadnionych przypadkach skrócone przez lekarza do 48 godzin.

Czy słuszny jest pogląd, że dawcy oddający krew po raz pierwszy źle znoszą ten zabieg i częściej mdleją

Otóż omdlenia związane z oddaniem krwi zdarzają się u 5 do 8% dawców, nieco częściej u pierwszorazowych, ale występują z reguły już po oddaniu pierwszych 50-100 ml krwi, a czasem już po wkłuciu do żyły. W większości omdlenia takie mają podłoże emocjonalne, psychiczne (strach, widok krwi itp.) i nie są związane z objętością pobieranej krwi.

Proszę podać jakie są wykonywane badania przedmiotowe i laboratoryjne przy każdym oddaniu krwi i osocza?

Badania przedmiotowe obejmują:

1. Ciężar ciała
2. Temperaturę ciała
3. Tętno
4. Ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

Natomiast badania laboratoryjne obejmują

1. Hemoglobinę - czerwony barwnik krwi
2. Hematokryt - stosunek masy erytrocytów do objętości krwi
3. Liczbę płytek krwi
4. Liczbę krwinek białych
5. Stężenie białka całkowitego w surowicy
6. Poziom aminotransferazy alaminowej (ALAT)
7. Dodatkowo obowiązujące krwiodawcę okresowe badanie moczu i badanie radiologiczne.

Ponadto przy każdym oddaniu krwi i osocza pobierane są od krwiodawców próbki w celu oznaczenia:

• antygenu HBs
• przeciwciał anty - HIV
• przeciwciał anty - HCV
• ALAT
• odczynów kiłowych

Krew jest cennym lekiem, którego dotychczas nie jesteśmy w stanie zastąpić produktem syntetycznym. Jedynym źródłem może być zdrowy człowiek. Honorowym krwiodawcom w uznaniu za bezinteresowną humanitarną działalność przyznawane są odznaczenia Polskiego Czerwonego Krzyża i państwowe. Domyślam się, że ma Pan ich wiele.

Zgadza się. Z racji oddania ponad 50 litrów krwi (1999 rok) - w tętnicach i żyłach dorosłego człowieka krąży około 5 litrów krwi - oraz z powodu długoletniej działalności czerwonokrzyskiej zostałem wyróżniony wszystkimi kolejnymi odznakami nadawanymi honorowym krwiodawcom, Honorowa Odznakę PCK IV stopnia, Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

Czy zastanawiał się Pan, kto otrzymuje oddawaną przez Pana krew?

Jestem dawcą anonimowym i nie zastanawiam się nad tą sprawą. Chociaż przepraszam, jeden raz zastanawiałem się - było to nie przy oddawaniu krwi, ale w czasie spotkania z dziećmi chorymi na hemofilię. Kiedy patrzyłem na te blade buzie, ale jednocześnie uśmiechnięte oczy, nie mogłem ukryć wzruszenia. Zdałem sobie sprawę z tego, że one mogą żyć tylko dlatego, że są tacy ludzie jak ja tj.dawcy krwi.
Wówczas podjąłem postanowienie, że tym dzieciom trzeba pomagać i będę to robił tak długo, jak tylko zdrowie będzie dopisywało.

Jakie jest zainteresowanie władz samorządowych tematyką krwiodawstwa?

Można powiedzieć, że znikome. Uważam, że władza samorządowa winna bezpośrednio lub przez upoważnionych obywateli uczestniczyć w spotkaniach z krwiodawcami. Jeżeli krwiodawca ma czas na oddanie krwi, to także władza trochę tego czasu powinna znaleźć. Należy uzmysłowić władzy, że każdy oddany litr krwi jest nie tylko ratunkiem dla chorego człowieka, ale także wymiernym, oszczędnościowym efektem w budżecie państwa. Należy podjąć starania w celu przygotowania takiej ustawy, która ujęłaby krwiodawstwo jako program narodowy. Taki właśnie program mógłby apelować, obligować, zobowiązywać - administrację, wojsko, szkoły, kościół, itp.do konkretnego działania na rzecz krwiodawstwa.

A jednak, coś zrobiono dla Honorowych Dawców Krwi w naszym mieście w 1998 roku

Trzeba przyznać, że Toruń jest drugim (po Lublinie) miastem w Polsce, które posiada Plac Honorowych Dawców Krwi. Rada Miasta Torunia uchwałą nr 672/98 z dnia 12 marca 1998 r. placowi na największym toruńskim osiedlu "Na Skarpie" nadała nazwę Plac Honorowych Dawców Krwi. Uroczystość oficjalnego nadania placowi nazwy odbyła się 23 maja 1998 roku. w Międzynarodowym Dniu Honorowego Dawcy Krwi.
Z uwagi na niekwestionowany fakt, że zagadnienia zaopatrzenia w krew i jej preparaty należy do priorytetowych zadań ogólnonarodowych, podjęcie uchwały przez Radę Miasta podnoszącej rangę oddawania krwi dla ratowania życia, jest wspaniałym gestem nie tylko w stosunku do krwiodawców, ale do całego społeczeństwa, za co Rajcom Miasta Torunia składam w imieniu wszystkich Honorowych Dawców Krwi serdeczne podziękowanie.

Proszę powiedzieć na czym polega Pana działalność czerwonokrzyska

Poza oddawaniem krwi i propagowaniem honorowego krwiodawstwa zajmuje się również organizowaniem charytatywnej pomocy dla ludzi biednych, opuszczonych i nieszczęśliwych, którzy pozostają poza ewidencją opieki społecznej. Do pracy opiekuńczej nad człowiekiem chorym, starym, samotnym włączam młodzież. Obecnie współpracuję z grupą ponad sześćdziesięciu wolontariuszy, którym staram się zaszczepić ducha poszanowania praw człowieka.

Do naszych zadań należy:

• upowszechnianie idei i zasad humanitarnych
• propagowanie honorowego krwiodawstwa
• opieka nad samotnymi chorymi
• pomoc niepełnosprawnym
• zdobywanie funduszy przeznaczonych dla dzieci biednych i organizowanie dla nich letniego wypoczynku oraz zabaw choinkowych w okresie zimy
• przyjmowanie używanej odzieży, obuwia, pościeli, środków opatrunkowych, lekarstw, środków czystości, żywności oraz używanych mebli, a następnie ich podział dla najbardziej potrzebujących.

W roku bieżącym obchodzimy 85 - lecie Polskiego Czerwonego Krzyża. Proszę powiedzieć jaka była geneza powstania rej masowej organizacji oraz podać obecne jej zadania

W 1918 roku powstała niepodległa Polska. Z inicjatywy "Samarytanina Polskiego" zwołane zostało na dzień 18 stycznia 1919 roku w warszawskim ratuszu zebranie wszystkich istniejących na ziemiach polskich humanitarnych organizacji o charakterze czerwonokrzyskim pod honorowym przewodnictwem Heleny Paderewskiej.

Na zebraniu tym powołano Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża i postanowiono zwołać na dzień 27 kwietnia 1919 roku walne zgromadzenie. Na tymże zgromadzeniu przyjęto statut i wybrano władze Towarzystwa.Pierwszym prezesem Towarzystwa wybrano księcia Pawła Sapiehę, ówczesnego prezesa Stowarzyszenia Pań i Panów Czerwonego Krzyża dla Galicji.
W dniu 15 kwietnia 1919 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zatwierdziło statut, który po poprawkach został przyjęty przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża w Genewie zatwierdzony 14 lipca 1919 roku, co było równoznaczne z przyjęciem Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża do rodziny członków MKCK. Działalność PTCK rozwijała się w kilku zasadniczych kierunkach:

• pomocy sanitarnej dla armii polskiej
• pomocy repatriantom, walki z epidemiami wśród ludności cywilnej
• opieki nad jeńcami

W czasie II wojny światowej działalność PCK została bezprawnie ograniczona. Skupiła się na akcji poszukiwawczej, pomocy jeńcom wojennym, więźniom obozów koncentracyjnych, wysiedleńcom i partyzantom, szkoleniu ratowników sanitarnych. Po wojnie PCK niósł pomoc ofiarom wojny, organizował stacje pogotowia ratunkowego, stacje krwiodawstwa, zakłady lecznicze i opiekuńcze, prowadził poszukiwania osób zaginionych i akcję łączenia rodzin.
Do zadań Polskiego Czerwonego Krzyża należy:

• upowszechnianie idei i zasad humanitarnych
• propagowanie honorowego krwiodawstwa
• szerzenie oświaty zdrowotnej
• opieka nad samotnymi chorymi
• szkolenie i organizowanie zespołów sanitarnych dla obrony cywilnej
• pomoc niepełnosprawnym
• poszukiwanie ofiar wojen
• udział w międzynarodowych akcjach pomocy ofiarom wojen i klęsk żywiołowych
• rozwijanie międzynarodowego prawa humanitarnego

Panie Andrzeju, gratuluję dotychczasowych sukcesów. Życzę wytrwałości
Dziękuję za rozmowę